COSPLAY Yapmak Telif Hakkı İhlali midir?

Cosplay, emek hırsızlığı değil elbette fakat telif hakkı ihlali diyince aklınızda canlanan düşünce bu değil mi? Yani birinin fikri mülkünün veya eserinin çalınması. Sonuçta bu kostümler “çoğunlukla” özgün tasarımlar değil. Tabi özgün tasarımlar yapan ve esinlenmeler ile yeni tasarımlar ortaya çıkaranlar da yok değil.

Cosplay yapmak telif hakkı ihlali midir?

O zaman gelin hep birlikte biraz beyin fırtınası yapalım. Cosplayer’lar, canlandırdıkları karakterlerin yaratıcılarına maddi bir zarar veriyorlar mı? Hayır. Tam tersine ilgi arttırıp üreticiler tarafından da destekleniyorlar. Bundan zaten videolarımızdan birinde kısaca bahsetmiştik. Bu nedenle cosplayer’lar güvende sayılırlar. Yasalar ise tam olarak güvence sağlıyor denemez.

Çoğu ülkenin yasalarına göre cosplay yapma gri alanda diyebiliriz. Yani doğrudan yasaklanmamış. Aslında giyim asıl ihtiyaçlardan sayıldığı için güvenli alanda diyebiliriz. Her ne kadar mecha animelerdeki tulumlar ve diğer absürt kostümler gündelik hayat için çok pratik olmasalar da bu kapsamda sayılabilir. Bazı desenlerin ve tabii ki logoların telif haklarının saklanabileceğini biliyoruz. Fakat kıyafetlerin kendisi için kesin bir yargı yok. Dolayısıyla sıkıntı yaratmamaları gerek diye düşünebiliriz.

Burada giyim endüstrisine şöyle bir parantez açalım da gereksiz bir bilginiz daha olsun. Moda, telif hakkına tabi olmadığı için hızla kopyalanıyor, çoğaltılıyor ve ulaşılabilir fiyatlarla tüketiliyor. Bu da lider markalar tarafından sürekli yeni tasarımların üretilmesi ve modanın değiştirilmesi zorunluluğu ortaya çıkarıyor. Konuyla ilgilendiyseniz Netflix’te The True Cost belgeselini de izleyebilirsiniz.

Logo kullanımına dikkat

Logolar ve bazı desenlerin telif hakları saklanabilir demiştik. Bu üzerinde logo olan süper kahraman kostümlerini direkt tehlikeye sokuyor. Bırakın kostümü, giydiğimiz Superman logolu tişörtler bile lisanslı olmak zorunda.

Bunun dışında kurgusal karakterlerin fikri mülk olması sebebiyle genellikle telif hakları saklı oluyor. Özellikle Disney, kendi karakterleri ile ilgili agresif tavır sergileyebiliyor. Daha önce gündüz kreşlerinden kostüm üreten firmalara kadar ağır yaptırım uygulamışlığı var. Amerika her şeyden tazminat davası açılabilen bir ülke olduğu için şaşırmıyoruz tabi.

Destekleyen firma çok

Yukarıda söylediğimiz biri eğer hobi olarak cosplay yapıyorsanız muhtemelen tehlike altında değilsiniz. Fakat pek çoğunuzun bildiği gibi profesyonel olarak cosplay ile uğraşanlar da var. Onların biraz daha dikkatli olmaları gerekiyor. Yine de günümüzde çoğu firma cosplayerları reklam aracı olarak gördüğü için umursamıyor ve hatta bazıları destekliyor ve kullanıyorlar. Aklıma gelen en iyi örnek, son E3’te CD PROJEKT RED’in Cyberpunk 2077′nin tanıtımından önce iki cosplayer’a karakter tasarımlarını ulaştırıp özel olarak cosplay yaptırması. Fakat anlayacağınız üzere kostüm yaparak satmak tamamen ayrı bir konu. O yüzden yine prop yaparak satan arkadaşlar bu konuda dikkatli olmalı.

Disney gibi büyük firmalar değil ama, severek cosplay’i yapılan karakteri yaratanların da cosplay’e karşı herhangi bir alıp veremediği yok. Cosplay’e karşı olduğunu dile getiren çok az üreticiden biri, Rose of Versailles‘in mangakası Ryoko Ikeda. O da “Benim karakterlerimin hakkını asla veremezler.” gibi bir cümle kurmuş. Tabii onun zamanından bu yana oldukça uzun bir süre geçti ve cosplay de her şey gibi çok gelişti. Şimdi sorsak aynı şekilde düşünür mü bilemiyorum.

O kadar tehlike dedik fakat aslında cosplay’in bir hayran ürünü olduğunu ve hayranların ürettiği herhangi bir şeye zarar vermenin, markaya ve ürüne geri dönüşünün kat ve kat büyük olacağının farkında olan firmalar muhtemelen hiçbir zaman cosplayer’lara karşı bir tavır almayacaklar. Hatırlayın, GTA 5‘in dağıtıcısı Take Two, hilelere yol açarak diğer oyunculara zarar vermesine rağmen, aslında haklı olarak tüm modları yasaklayınca oyun, Steam’de kötü yorum yağmuruna tutularak puanları çok olumsuz seviyesine düşürüldü. Haliyle de geri adım atmak zorunda kaldılar.

Anlayacağınız üzere cosplayer’ları yasalar korumuyor, hayranlar koruyor. Fakat yine de güvende olmak isterseniz sevdiğiniz ürünlerle ilgili yapabileceğiniz, telif hakları saklanamayan diğer şeylere bir göz atalım.

• Tarifler: Miyazaki animasyonlarındaki tüm yemekleri birebir yapan birisi vardı. Hatırladınız mı? Kendisi doğru yolda, canını da kimse sıkamaz. Merak edenler için link.
• İsimler ve Söz Öbekleri: Belki gidip All Might’lı tshirt bastırıp satamazsınız fakat “Watashi ga Kita!” yazan kupa pekala bastırabilirsiniz. Yine de bu bir yatırım tavsiyesi değildir. Bakın satabilirsiniz de demiyorum.
• Fikirler: Fikirler eskiz, tasarı veya herhangi bir somut forma getirilmeden fikri mülk olamazlar. Somut hale geldiklerinde de bunun ihlal gerçekleşmeden önce üretildiğine dair kanıt gerektirirler. Benim çok iyi bir hikaye fikrim vardı, benden çalmışlar dediğiniz olmuştur belki ama sizin aklınıza gelen 16516546851 kişinin daha pekala aklına gelmiş olabilir.
• Olgular: Bir durum, bir olgu veya bir olayı araştırıp, bulgularınızı derleyerek bir makale oluşturabilirsiniz. Doğrudan araklamadığınız takdirde güvendesiniz. Bu akademik veya iş hayatımızda sürekli yapmakta olduğumuz ve yapmamız gereken bir şey olduğundan okullarda öğretilir ve teşvik edilir.