Netflix’in yeni mini belgesel dizisi “Zorba Nasıl Olunur?” (How to Become a Tyrant) platformda yayımlandı. Yayımlandığı andan itibaren de dikkatleri üzerine çekti diyebiliriz. Bruce Bueno de Mesquita ve Alastair Smith’in The Dictator’s Handbook kitabından uyarlanan bu belgesel dünyaca ünlü diktatörlerin “zorbalık” tekniklerini anlatıyor.
Adolf Hitler, Saddam Hüseyin, Idi Amin, Josef Stalin, Muammer Kaddafi ve Kim Il-sung biyografilerinin analiz edildiği seride, narrator(anlatıcı) olarak karşımıza Tyrion Lannister rolüyle kalbimize taht kuran Peter Dinklage çıkıyor. Gelin zorbalığın el kitabına yakından bir göz atalım ve zorba nasıl olunur öğrenelim!
Gücü Ele Geçir! – Adolf Hitler
20’li yaşlarında silik ve başarısız bir manzara ressamı iken nasıl oldu da bir kaç yıl sonra kitleleri karizmasıyla etkisi altına alan bir lidere dönüştü? İşte başlangıç için altın bir kural: Hükmetmek istiyorsanız önce inanmanız gerek!
Belgeselimizin ilk bölümünde zorbaların dünyasına ufak bir adım atıyoruz. Zorba olma motivasyonu nedir? Megaloman karakterli zorbalarımız dünyaya gelmiş birer kurtarıcı olduklarına inanıyorlar! Bu yüzden aslında en temel motivasyonları özel olduklarını düşünmeleri.
Peki Hitler’e özel olduğunu düşündüren o an neydi? Kısa bir animasyonla 1. Dünya Savaşı cephesine gidiyoruz. İlk olarak yaşadığı patlamadan kurtulması, daha sonrasında ise gaz saldırısını da atlatmasıyla fikrin temelleri atılıyor. Devletinin yenilgiyle çıktığını öğrenen Adolf Hitler’in kafasında her şey belli aslında. Tek yapması gereken kitlelere ulaşmak!
Kaderime doğru bir uyurgezerin öz güveniyle yürüyorum.
Kitlelere ulaşmak için ise kullanması gereken taktik belli: Hali hazırda var olan öfkeyi kullanmak. Bu taktiği unutmayın. Hınç duyulan kesimden öç almak için kendini çözüm olarak sunmalısın. Bu yüzden toplumun düşmanı sizin de düşmanınız ve düşmanı alt etmenin tek yolu sizsiniz! Hitler savaş sonrası Alman halkının sesi olmuştu. Önüne gelen fırsatları değerlendirmede başarılıydı. Ama kitap bir şey daha söylüyor: “Kimse tek başına hüküm süremez, ekibinizi kurun”
Rakiplerini Bastır! – Saddam Hüseyin
İktidarı ele geçirdiniz. Peki elde tutmak sandığınız kadar kolay olacak mı? Tabii ki hayır. Ama zorba nasıl olunur el kitabında bunun için de taktikler mevcut. Bu konuda en başarılı isimlerden birinin hayatına göz atıyoruz: Saddam Hüseyin
İktidara gelişinin öncesine dönersek o çocukluğundan beri güce inanan biriydi. Yani o bir doğuştan zorba. Acımasız liderin en büyük özelliği ona karşı çıkabileceğine dair şüphe duyduklarını bile öldürmesi. Herkesi cezalandırdınız. Peki avantajın sizde olduğundan nasıl emin olacaksınız? Bu yüzden ihtiyacınız olan taktik: Her yerde olun! Gizli polisler, muhbir ağları… Bu sebeple casusluğu her yere yayın. Ülkenizle de sınırlı kalmayın. Düşmanlarınız nereye giderlerse gitsinler peşinde olduğunuzu bilmeliler.
Sadakati satın alın: Bu taktikle belgeselimizde belki de çok duymadığımız bir terimle karşılaşıyoruz. Kleptokrasi rejimleri. Eh bunu öğrenmeniz için belgeseli izlemenizi tavsiye ederim. Bu bölümümüzde işler epey sertleşiyor. Gerçek görüntülerle birlikte daha sert taktiklerle de tanışıyoruz. Ama durun daha yeni başladık! Zorba nasıl olunur taktikleri bitmedi.
Korku Rejimi Kur! – İdi Amin
Kitleleri iyi ve kötü günde nasıl yanınızda tutarsınız? Zorba nasıl olunur ? el kitabında bunun için de bir taktik var. Halkınızın sevgisini istiyorsanız korkularına da sahip olmalısınız!
Uganda’ya doğru bir yolculuğa çıkıyoruz. İdi Amin’in er geç Uganda’nın başına bela olacağını herkes biliyordu. Mevcut lider bunu hissetmişti ama önlem almaya fırsatı olmadı. Amin de şaşırtmadı ve askeri bir darbeyle başa geçti.
Medyanın ilk zamanlar baş tacı yaptığı bu “nazik dev” hiç de öyle nazik biri değildi. Ama kitabımızda mevcut olan “gaddarlığınızı gizleyin” taktiğini gayet iyi uyguluyordu. Yine de çok geçmeden katliam söylentileri duyulmaya başladı. Hatta bu söylentileri araştırmaya gelen gazeteciler bile yok ediliyordu. Zorbamız halkın korkusuna sahip olmak konusunda çok başarılı adımlar atıyordu.
Ve sıra zorbaların en sevdiği taktiğe geldi: Bir günah keçisi seçin! Amin’in keçileri ise belli. Britanya sömürgesi zamanında ülkeye yerleştirilmiş olan Asyalı halk. Asyalı halkı ülkeden sürme kararı alırken yargıyı da denetim altına almayı unutmadı ve anayasayı askıya aldı. Fakat bu hamle işleri daha da batırmasına sebep oldu.
Ülkedeki sıkıntıları bastırmak için Amin kitabımızdaki bir başka taktiğe başvurdu: Acıyı Yaşat! Bu noktadan sonrasına ise korkunç işkenceler hakim. İşkenceler ve toplum önündeki bazı isimlerin öldürülmesi halktaki rahatsızlığı arttırdı. Ama bunu lehinize çevirecek bir taktik mevcut: Savaş çıkarın!
Ama İdi Amin’in hikayesi bize kitapla ilgili bir şey öğretiyor. Bu kitaba sahipsiniz diye başarınız garanti değil.
Gerçekleri Manipüle Edin! – Josef Stalin
Gerçekler, kaotik bir dünyada her zaman zorbaların başına bela olmuştur. Bu belayla en iyi mücadele eden zorbanın hayatına göz atmak için Rusya’ya doğru yola çıkıyoruz. İşte karşınızda Josef Stalin.
Stalin aslında bir teröristti. Bolşevik isyanında küçük bir terörist çetenin lideriydi. Defalarca tutuklanmasına rağmen bir şekilde kurtulup isyana geri döndü. Hayatta kalmayı başardı ve daha güçlü oldu. Bolşevikler iktidara geldikten sonra Komünist Parti Genel Sekreterliği’ne kadar yükseldi.
Stalin kendini basit bir bürokrat olarak göstermeyi tercih ediyordu. Bu şekilde insanlar onu bir tehdit olarak görmeyecekti. Başarı basamaklarını tırmanma konusunda başarılıydı. Ama hala tam olarak bir zorba değildi. Temiz bir sayfa açmaya ihtiyacı vardı. Bu yüzden el kitabındaki başka bir taktiğe başvurdu: Tarihi yeniden yazın!
Geçmişi kontrol eden geleceği de kontrol eder.
George Orwell
Lenin’in sağlığının bozulmasıyla planlarını uygulamaya başlar. Lenin’in varisi olduğunu herkese göstermeliydi. Lenin anıtı yaptırır, hakkında coşkulu konuşmalar hazırlar, hatta daha da ileri giderek tarihin ilk Photoshop’unu uygular. Geçmişi baştan yazar ve yeni bir taktiği uygular: Her şeyi sansürleyin!
Yabancıların gözünün boyayın. Dış basını manipüle edin ve onlara sizin istediğiniz şeyleri gösterin. Din yerine kendi dogmanızı oluşturun. Hatta sahte kahramanlar yaratın!
Stalin’in dehşete düşüren başka bir taktiği daha var. Hatta zorba nasıl olunur el kitabının en absürt taktiklerinden biri: Bilimi yozlaştırın. Bitkilere bile marksist rejimin ilklerini uygulamaya çalıştı. Rejime uymayan bütün bilimsel çalışmalar ve bilim insanları yok edildi.
Tüm bunlara rağmen Stalin günümüzde bile hala sevilen ve saygı duyulan bir lider. O el kitabının yönergelerinden asla şaşmadı. Bu yüzden başarısını korudu. Gelin şimdi kitabımızın taktiklerinden şaşan bir liderin hayatına göz atalım.
Yeni Bir Toplum Oluşturun! – Muammer Kaddafi
Pek çok taktik öğrendik. Gelin şimdi zorbalığımızı nasıl daha üst seviyelere taşıyacağımızı öğrenelim.
Kaddafi, Libya’yı kendi kafasında kurduğu noktaya getirmek için bütün varlığını ortaya koydu. Değişik tarzı, hayalini kurduğu toplumu kurmak için yapmayı göze aldığı iyi ve kötü şeyler ile tarihin gördüğü en şahsına münhasır zorba. 42 yıl elinde tuttuğu iktidarla hem Libya’ya hem de tüm dünyaya damgasını vurmuş bir moda ikonu!
Çöl bedevisi bir aileden ve okluktan gelen Kaddafi’nin önünde hayatını kurtarmak için tek bir seçenek vardı. Asker olmak. O da bu yüzden asker olmayı tercih etti. Başarı basamaklarını hızla tırmandıktan sonra neredeyse kansız bir darbeyle yönetimi ele aldı. “başta” niyeti iyiydi. Modernize etmeye çalıştığı toplumda bir kurtarıcı olmak istiyordu.
İşte bu idealler için ilk taktiğimiz: Yasanın kendisi olun. Halkınıza sevginizi bir demir yumruk gibi tepelerine indirerek gösterin ve unutmayın, zorbalar her zaman en iyisini bilir! Bu taksi çağırmayı yasaklamak bile olsa… Ayrılıkçı fikirleri bastırın ve ibret olsun diye şovunuzu yapın. Mirasınızı inşa edin. Büyük projeler imajınız için iyi olacaktır. İnsan yapımı kocaman bir nehir gibi…
Orta yaş grubunun hafızasını silemezsiniz. Ama gençler ve çocuklar için aynı şey geçerli değil. Onların zihinlerini yeniden inşa edebilirsiniz. Bu yüzden kendisinin yazdığı ve okullarda ders kitabı olarak bile okutulan Yeşil Kitap, Libya’nın kutsal kitabı haline geldi. Tamamen Kaddafi’nin öğretileri mevcuttu bu kitapta.
Prensipte kadın-erkek eşitliğine inanıyordu. Bu yüzden sembolik de olsa kadınları ön plana çıkarmaya çalıştı. Hatta kadınlardan oluşan bir koruma ordusu bile kurdu. Ama kapalı kapılar ardında işler hiç de öyle ilerlemiyordu. Harem niteliği alan bu toplulukta her geçen gün istismar iddiaları güçlenmeye devam ediyordu.
Bu moda ikonu zorbamız dünyadan beklediği saygıyı göremedi. Ama parası vardı ve para her kapıyı açar. Bu yüzden dünyada ne zaman devrimci bir grup paraya sıkışsa Kaddafi’den destek buluyordu. Batıyı karşısına almak bir hataydı. Ama bir hatayla iktidar gitmez. Orta doğu karışırken zorba nasıl olunur el kitabına bağlı kalmak hayatınızı kolaylaştırabilir. Ama Kaddafi bunu tercih etmedi. Daha yumuşak ve batılı politikalara yöneldi. Bu da sonun başlangıcını getirdi.
Sonsuza Dek Hükmet! – Kim Hanedanı
Onlarca taktik öğrendik ama en akıllı zorbanın bile yaşadığı bir sorun var. Kalıcı istikrar elde etmek. Ama kitabımızda rejiminizi siz öldükten sonra bile ayakta tutacak taktikler mevcut. Şimdi bunları daha iyi öğrenmek için Kuzey Kore’ye gidiyoruz. İşte karşınızda Kim Hanedanlığı.
Kim İl Sung 1948’de Kuzey Kore’nin ilk başbakanı oldu. Japonya karşıtı bir gerillayken Kore’nin bağımsızlığı için savaşmasıyla meşhur olmuştu. Savaşın Kuzey tarafı Sovyet Rusya destekliydi. Haliyle Kim İl Sung’un akıl hocası Stalin’di. Gücü sağlama teknikleri çok benzerdi. Hatta boynu kulağı geçti bile diyebiliriz.
1950’de 4 milyon kişinin ölümüne sebep olan Kore Savaşı’nda büyük bir bozgun yaşadı. Batılı devletlerin gücüne denk olması için en az 50 yıla ihtiyacı vardı. Doğal kaynaklar bu gücü kazanmak için tek başına yeterli değildi.
Başlangıç için ilk yapılması gereken taktik belliydi: Krallığınızı izole edin. Sovyetlerin etkisinden çıkması gerektiğini fark eden Kim İl Sung, Cuçe adını verdiği ulusal bir ideoloji yarattı. Kendi kendine yetmek prensibini benimseyen bir ideolojiydi. Bu yüzden İzole olmayı milli gurur kaynağı haline getirdi.
Sonsuz bir iktidar istiyorsanız halefinizi iyi seçmeniz lazım. El kitabında bunun için de taktik mevcut: Ailenizi tutun. Kim İl Sung’un iki oğlu vardı. Bir taht kavgası kapıdaydı. Kardeşine göre dezavantajlı konumda olan Kim Jong İl’in bu sebeple doğru zamanda, doğru hamleyi yapması gerekiyordu. Propaganda Bakanlığı’nın başına gelerek veliaht olmuştur artık.
İnsanları Kaçırın! Kim Jong İl çektiği filmlerle ideolojiyi yayabileceğine düşünüyordu. Hollywood filmleri izlerken fark ettiği şey iyi film istiyorsan kaliteli yetenekler kullanman gerekiyor olmasıydı. Bunun için Japonya’dan yönetmen ve oyuncu eşini kaçırttı. Bu süreçte pek çok insan kaçırıldı.
Kim Jong il babasının gölgesinde kalmaktan çok rahatsızdı. Bunun için kitabımızdaki bir taktiğe başvurdu: İlahi olduğunuzu gösterin! Tarihi yeniden yazan Kim Jong İl, o kadar abartmıştı ki 3 haftalıkken yürüdüğünü, 1500 kitap yazdığını, hamburgeri icat ettiğini hatta dışkı yapmadığını bile iddia ediyordu.
90’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Kuzey Kore ekonomisi de çökmeye başladı. Ülke açlık ve kıtlık ile boğuşurken Kim Jong İl ne yapmalıydı? Herkes başarısız olacağını düşünüyordu. Ama kitabın en son ve acımasız taktiğine başvurdu: Nükleer silahları kullanın. Yasa dışı ticaret, korsan, uyuşturucu, ve kaçakçılık ile elde ettiği gelirleri bu alanda harcadı. Nükleer silahlar bu rejimin ölümsüzlüğünün en büyük garantisiydi.
Genel İnceleme – Zorba Nasıl Olunur ?
Zorba Nasıl Olunur ? Netflix belgeselleri arasında güzel bir yer edinecek yapım. Kısa bölümleri, tarihi bilgileri gerçek görüntüler ve animasyonlar ile vermesiyle sıkmayan bir seri. Yine de Netflix etliye sütlüye pek karışmadan risklerden uzak durmayı tercih etmiş. Çok büyük bilgiler bulmayı beklemeden, zaten bildiğiniz şeyleri farklı bir bakış açısıyla izlemek için oldukça keyifli bir yapım olmuş. Hafta sonunuzu değerlendirmek adına iyi bir tercih olacaktır. Unutmayın, herkes zorba olabilir. Biz yine de bu taktikleri uygulamamanızı tavsiye ederiz.
Zorba Nasıl Olunur ? Youtube videosunu buradan izleyebilirsiniz.
