Oyunlarda çeşitli oyuncu tipleri vardır. Oyunlara baktığımız zaman pek çoğumuz kendimizi çeşitli oyunlarla ve oynayış tarzlarıyla eşleştirir kendimizi bir kategoriye koyarız. Kimimiz oyunlarda keşif yapmayı sever ve kendisine bir kaşif rolü üstlenir, kimimizse oyun içerisinde başarımlarımızı toplayıp o başarımların koleksiyonerliğini yapar. Peki ya bu oyuncu tiplerinin sadece kendimize koyduğumuz unvanların yanında akademik bir konunun da parçası olduğunu biliyor muydunuz? İşte bugün bu yazıda İngiliz akademisyen Richard Bartle’ın oyuncu tiplerine bakacağız.
(Not: Yazıda elimden gelebildiğince pek çok şeyi Türkçeye çevirmeye çalışsam da orijinal isimlerine sadık kalmaya çalıştım.)
Richard Bartle Kimdir?
İngiliz akademisyen ve yazar olan Richard Bartle, çalışmalarının büyük bir çoğunluğunu çok oyunculu oyunlar üzerine yapmaktadır. 1978 yılında çıkan çok oyunculu text-adventure MUD1 (Multi-User Dungeon)’in bir diğer kurucusudur. Essex Üniversitesinde çalışmaktadır. Kendisinin çok oyunculu oyunlar üzerine pek çok araştırması olmasının yanı sıra 2003 yılında yayınladığı “Designing Virtual Worlds” isimli bir kitabı vardır. Eğer oyun tasarlamak istiyorsanız veya oyunların tasarımına dair ilginiz varsa kitabı okumanızı tavsiye ederim. Özellikle çok oyunculu oyunların tasarım konseptlerini öğrenmek için oldukça başarılı bir kitaptır. Bu yazıda kullandığım grafiklere, bilgi edindiğim makalelere ve daha fazlasına ulaşmak isterseniz Richard Bartle’ın kendi sitesine buradan ulaşabilirsiniz.
Geleneksel Oyuncu Modeli Grafiği
Geleneksel oyuncu modelinde kategoriler oldukça katı alt kategorilere sahiptir. Oyuncuların değişebileceğini söyler ama nasıl değişebileceklerini söylemez.
Geleneksel oyuncu modelini bu grafik üzerinden inceleyebiliriz. Oyuncu tiplerine bu grafik üzerinden baktığımız zaman oyuncular Killers, Achievers, Socialisers ve Explorers olarak dörde ayrılmış durumdadır. Bunları açıklamak gerekirse:
Achievers: Achieverlar genellikle puan ve statüye önem verirler. Genellikle topladıkları başarılarla arkadaşlarına göstermek isterler. Achiever tipi oyuncu daha çok eşya toplar, oyun içerisinde başarısını yükseltir ve bunlar için oyunu oynamaya devam eder.
Explorers: Explorerlar puan ve statüyü önemsemeden yeni şeyler keşfetmek için oyunu oynarlar. Bu tarz oyuncuları genellikle oyun içerisinde sürekli easter egg kovalarken ya da yeni bir şeyler keşfetmeye çalışırken görebiliriz.
Socializers: Socializer oyuncular oyunları diğer insanlarla ve oyun dünyasıyla olan etkileşimleri sevdikleri için oynamaya devam ederler. Bu tarz oyuncular genellikle oyun dünyasında başka insanlara yardım eder, onlarla beraber çalışırlar. Onlar için eğlence bu girdikleri etkileşimden gelmektedir.
Killers: Killer oyuncular bazı yönleriyle Achiever oyunculara çok benzemektedir. Onlar da puan toplamak için çabalarlar ancak onlar bu puan toplama işlemini başka oyuncuları ya da oyun içerisindeki diğer karakterleri öldürerek sağlarlar.
Geleneksel oyuncu tipleri bu şekilde birbirinden ayrılsa da hiçbir oyuncu kesin olarak bir tipe oturmamaktadır ve zamanla değişebilmektedir. Bartle, bu grafiğe bir ekleme yapmış ve kendi verilerinden de yola çıkarak bu grafiği üç boyutlu bir şekilde yorumlamıştır. Bu sayede elimize dört değil, sekiz oyuncu tipi olmuştur.
Yeni Oyuncu Modeli Grafiği
Grafik içerisinde yer alan her bir küçük küp bir oyuncu tipini temsil etmektedir. Ayrıca bu grafik oyuncuları daha özgürce sınıflandırmamızı sağlamaktadır. Mesela bu grafiğe göre bir oyuncu Killer olabilir ancak kimseyi öldürmez. Ayrıca bu grafik ile oyuncuların değişimlerini de daha rahat görebiliriz.
Örnek olarak temek bir oyuncu değişimi grafiğine bakalım. Eski grafiğe göre bu oyuncu Killer -> Explorer -> Achiever -> Socialiser adımlarını izerken bu grafikte Griefer -> Scientist -> Planner -> Friend adımlarını izlemektedir. Üç boyutlu grafik modelinde eklenen Implicit ve Explicit boyutları ile bir örnek vermek gerekirse:
Buradaki grafik ile gözlemleyebiliriz. Tabii ki bu grafikler keskin doğrular içermemektedir. Oyuncu kendisi hakkında daha çok şey fark ettikçe oyuncu tipini değiştirebilir.
Oyunun İçine Dalmak | Levels of Immersion
Richard Bartle, oyuncunun kendisini ne kadar oyun dünyasında hisseder ve bu dünyanın içine dalarsa oyuncunun kendisini o kadar oyundaki benliğiyle, yani “virtual-self”i ile bütünleştireceğini söylemektedir. Oyuncu oyunu oynadıkça oyuncunun karakterine olan bakışının oyuncudan personaya ulaşacağını söylemektedir. Bu durum baktığımız zaman pek çok RPG oyununda başımıza gelmektedir. Oyunu oynadıkça, karakterimizle vakit geçirdikçe ve karakterimizin oyuncu tipini oturttukça karakterimizle daha çok bütünleşmiş ve onun kararlarını oyunun içerisinde gerçekten bir kişilikmişiz, bizlerin kişiliğinin bir yansımasıymış gibi almaya başlamışızdır. Richard Bartle’a göre oyuncuların oyundaki mutlak amacı oyunda kendilerini bulmaktır.
Ziyaret Edilen Tanıdık Bir Yer
Richard Bartle’a göre aslında oyunlar bizler için ziyaret ettiğimiz, içinde vakit geçirdiğimiz bir yer haline gelmektedir. Zaman içerisinde bizler için bir oyun olmaktan çıkıp gezmeye gittiğimiz, içerisinde vakit geçirdiğimiz yerler haline gelmektedirler. Hepimiz de bunu aslında hissetmişizdir. Çok sevdiğimiz ya da çok vakit geçirdiğimiz bir oyunun dünyasına girdiğimiz zaman kendimizi sanki tanıdık bir yerde geziyormuş, vakit geçiriyormuş gibi hissederiz. Özellikle MMO oyunlarında bu hissi pek çok kez yaşamışızdır. Bu sayede oyuncular oynadıkları oyundan daha çok keyif alır ve kendilerini bir oyuna kaptırırlar. Oyunlarda kendilerini arar, kendi personalarını oluşturur ve bu dünyaları sanki sıradan bir yermiş gibi görmeye başlarlar.