Yaklaşık 15 yıl önce, 2009–2010 döneminde Disney, Marvel’ın tamamını satın aldı. Dolayısıyla on yıl sonra, X‑Men karakterlerinin haklarına sahip olan Fox Stüdyoları’nı (günümüzdeki adıyla 20th Century Studios) da bünyesine kattı. Son beş yılda yaşanan başarısızlıkların ardında, birçok hayran gibi ben de Disney’in yaratıcı sürece müdahalesinin yattığını düşünmeye başladım.
Disney’in Marvel ile İlgili Geçmişi
Marvel Sinema Evreni’nin temelleri ilk olarak 2005 yılında atıldı. Üç yıllık hazırlığın ardından, 2008’de “Demir Adam (Iron Man)” vizyona girdi. Bu yapım Disney’e değil, Paramount Pictures’a aitti. Benzer durum, “Kaptan Amerika: İlk Yenilmez” ve “Thor” filmleri için de geçerliydi. MCU’nun telif açısından en sorunlu örneklerinden biri olan “The Incredible Hulk” ise 2008’de Universal Pictures ile ortaklaşa beyaz perdeye taşındı.
Asıl dönüm noktası, Disney’in 2009–2010 yıllarında Marvel’ı satın almasıyla yaşandı. 2012 yapımı “Yenilmezler (The Avengers)” filmi, Disney etiketi taşıyan ilk MCU filmi oldu. Ancak yaratıcı kontrol büyük ölçüde Marvel Studios Başkanı Kevin Feige’in elindeydi.
Benim gözlemime göre Disney, 2012–2019 arasında Marvel’ın prodüksiyon ve hikâye planlamasına doğrudan müdahale etmekten kaçındı. “Avengers: Endgame” ve önceki projeler, önceden belirlenen stratejiler doğrultusunda ilerledi. Ancak 2021 yapımı “Black Widow” ile birlikte Disney’in yapım süreçlerine daha yoğun şekilde karışmaya başladığını düşünmeye başladım. Bu müdahalelerin gişe performansları, eleştirmen yorumları ve hayran tepkilerine etkilerini aşağıda paylaşıyorum.
Gişe Sonuçları
Zayıf performans gösteren filmler:
The Marvels, yaklaşık 205 milyon $ gişe yaptı (tahmini 250 milyon $ bütçeye karşı). Bu sonuç, Disney CEO’su Bob Iger tarafından pandemi koşulları ve yaratıcı liderlik eksikliğiyle açıklanmıştı. Eternals (~402 milyon $) da 236 milyon $ bütçeyle sınırlı kâr sağladı.
Ortalama performans:
Shang-Chi, 150 milyon $ bütçeyle ~432 milyon $ kazandı ve olumlu eleştiriler aldı; ancak eski Avengers filmlerine kıyasla beklentileri tam karşılamadı.
Ant-Man and the Wasp: Quantumania, ABD’de 214,5 milyon $, dünya genelinde ~476 milyon $ gişe elde etti ve serinin en düşük hasılatına ulaştı.
Black Widow, ~379 milyon $ topladı. (Eşzamanlı Disney+ yayını gibi etkenler sonucu etkiledi.)
Başarılı filmler:
Buna karşın Spider-Man: No Way Home rekor kırdı. Doctor Strange in the Multiverse of Madness ~955 milyon $, Wakanda Forever ~859 milyon $, Guardians of the Galaxy Vol. 3 ise ~846 milyon $ gişe elde etti. Ancak bu rakamlar, Infinity Saga dönemindeki Avengers filmleri ve Black Panther gibi yapımlarla kıyaslandığında görece düşüktür.
Eleştirmen Yorumları
Phase 4/5 filmleri genel olarak karışık yorumlar aldı. Örneğin:
- Eternals, Rotten Tomatoes’da %47 onay, Metacritic’te 52/100 puan aldı. Ağır temposu ve zayıf CGI’sı eleştirildi.
- Black Widow, “espri bombardımanına tutulmuş, risk almayan bir film” olarak değerlendirildi. Guardian, filmin başta ciddi tonla başlayıp son anda şakacı bir hâle getirildiğini yazdı.
- Doctor Strange 2, “Sam Raimi imzalı eğlenceli bir yolculuk” olarak yorumlandı (RT %74, Metacritic 60).
- Thor: Love and Thunder, mizah dozu yüksek, ama hikâyesi tutarsız bulundu (RT %63, Metacritic ~57).
Guardian’a göre Phase 4 filmleri, Iron Man 3 veya Thor: Ragnarok gibi yenilikçi yapıma sahip olamadı ve mevcut yapımlar “yaratıcılık sınavını geçemedi.” Genel olarak puanlar orta seviyede kaldı.
Hayran Tepkileri
İçerik fazlalığı:
Sosyal medyada birçok hayran, son iki yıldaki çok sayıda film ve dizinin (10+ film, 12 dizi) nicelik odaklı olduğunu ve hikâye kalitesini düşürdüğünü savundu. “Phase 4’te kalite yerine içerik miktarı ön plandaydı” yorumları yapıldı.
Potansiyelin kullanılamaması:
Özellikle Secret Invasion dizisi, birçok hayran tarafından eleştirildi. Skrull hikâyesinin tek bir dizide anlatılması, “Marvel’ın en kötü kararlarından biri” olarak değerlendirildi. “Bunca zamandır her projeye Skrull sahneleri koydular ama büyük bir Avengers filmine çevirmediler” şeklinde tepkiler Reddit gibi platformlarda sıkça yer aldı.
Prodüksiyon kalitesi:
Bazı görsel efekt sanatçıları, yoğun içerik temposunun VFX ekiplerini zorladığını ve bu durumun kaliteyi düşürdüğünü belirtti. Hayranlar, karakter gelişiminin zayıflığı, aşırı komedi (örneğin She-Hulk, Thor 4) ve klişe kötü karakterleri en çok eleştirilen konular arasında gösterdi.
Disney’in Yaratıcı Müdahaleleri
- Yönetmen/senaryo değişiklikleri:
Doctor Strange 2 öncesi yönetmen Scott Derrickson, “yaratıcı anlaşmazlıklar” nedeniyle projeden ayrıldı. Yerine gelen Sam Raimi ve yazar Michael Waldron senaryoyu yeniden yazdı. - Proje iptalleri ve ertelemeler:
Blade (7 Kasım 2025 olarak planlanmıştı) Disney takviminden çıkarıldı. Çekimlerin başlayamaması, çoklu yönetmen ve senarist değişiklikleri ile pandemi/grevler gecikmeye yol açtı.
Armor Wars ise şimdilik geçici olarak iptal edildi. - Yönetim müdahalesi:
Bob Iger, The Marvels’ün başarısızlığını pandemi koşulları ve yaratıcı liderlik eksikliğine bağladı. Kevin Feige’in She-Hulk finaline son anda K.E.V.I.N. gibi sürpriz fikirler eklediği bildirildi. Disney bazı projelere erken müdahale ederken, bazılarını da erteleyerek ya da iptal ederek sorunlu bıraktı.
Infinity Saga ile Karşılaştırma
Kurgusal bütünlük:
Infinity Saga, 11 yıl süren ve Thanos merkezli tek bir ana hikâyeye sahipti. Her faz, büyük bir Avengers filmiyle sona erdi. Buna karşılık Multiverse Saga, yan karakterlere ve paralel evrenlere bölündü. Bir analizciye göre, Phase 4/5’te 25 yapım olmasına rağmen “ortada bir Avengers finali yok.” Büyük düşman konusunda da Thanos kadar net bir figür bulunmuyor; Kang veya Dr. Doom’un geleceği belirsiz.
Üretim stratejisi:
Infinity Saga döneminde her Avengers filmi birkaç solo filmle desteklenirken, Multiverse Saga’da Disney+, içerik patlamasına neden oldu. Yılda 5–6 yapım izleyicilerde doygunluk ve “süper kahraman yorgunluğu” yarattı. Önceki fazlarda filmlerin %60’ı “hit” olurken, yeni fazlarda bu oran %20’ye düştü.
Kalite ve ton:
Infinity Saga’daki filmler, mizah ve dram dengesini iyi kurarken (Iron Man 3, Thor: Ragnarok, Guardians of the Galaxy 1–2), Phase 4 yapımları Guardian’a göre “kaybedecek bir şeyi olmayan” işler gibi görünüyor. Karakterlere ve hikâyeye daha az odaklanıldığı, daha dağınık ve risksiz bir strateji izlendiği söylenebilir.
Sonuç ve Kişisel Beklentilerim
Yaklaşık yedi–sekiz yıldır bir Marvel hayranı olarak, son dönemdeki fiyaskoların ardında Disney’in aşırı müdahaleci yaklaşımının yattığını düşünüyorum. Özellikle Doctor Strange in the Multiverse of Madness itibarıyla Disney’in Marvel’a giderek daha fazla müdahale ettiği açıkça görülüyor. Bu film özelinde Marvel’ı savunmak yerine, ilk filmin yönetmeni Scott Derrickson’ı savunmayı tercih ederim.
Yine de, geçen Mayıs’ta vizyona giren Thunderbolts: The New Avengers ile birlikte Marvel’ın kendini toparlamaya başladığını söyleyebilirim.
Ayrıca yeni Fantastik Dörtlü: İlk Adımlar filmi, her ne kadar Disney müdahalesi taşısa da, Marvel’ın özüne biraz daha yaklaştığını gösteriyor. Açık farkla belirtmeliyim ki, bu film eski Fox yapımlarına kıyasla çok daha iyi. Asıl ümit vadeden yapımlar ise Spider-Man: Brand New Day, Avengers: Doomsday ve Secret Wars olacak gibi görünüyor. Ve eğer Marvel, gelecekteki Avengers filmlerine kadar toparlanabilirse, Disney’in yaratıcı sürece müdahale hakkından geri adım atması gerekecek.
Yorum (0)